Branża mleczarska odczuła boleśnie skutki spadku cen wyrobów mleczarskich na rynku krajowym i globalnym oraz spadku popytu konsumenckiego. Jednocześnie wzrosły koszty produkcji z powodu wyższych cen energii, inflacji czy suszy odbijającej się na rolnikach i hodowcach, a przez to na przetwórcach. Choć sytuacja pod koniec 2023 roku nieco się ustabilizowała, to nadal nie można określić jej mianem korzystnej. Przed branżą jednak kolejne wyzwania: kryzys klimatyczny, legislacyjny nacisk na zrównoważony rozwój, trendy konsumenckie, a także konieczność dostosowania oferty produktowej oraz rosnące koszty produkcji.

Transformacja branży mleczarskiej

Obecna sytuacja gospodarcza wpływa na produkcję w różnorodny sposób. Wzrost cen surowców, wynikający często z globalnych napięć i zawirowań rynkowych, stanowi wyzwanie dla firm produkcyjnych, zwiększając koszty produkcji i odbijając się na stabilizacji branży. Jednocześnie wprowadzanie coraz bardziej restrykcyjnych przepisów prośrodowiskowych wymaga od przedsiębiorstw dostosowania się do nowych standardów dotyczących emisji CO2 i efektywnego wykorzystania zasobów. Zielony Ład, dyrektywa SUP czy chociażby system kaucyjny, stanowiące odpowiedź na pogłębiające się zmiany klimatyczne, stają się kolejnymi czynnikami wymuszającymi transformację branży mleczarskiej.

Konieczne modyfikacje w zakresie prowadzenia działalności wiążą się z nakładami finansowanymi, jednak mogą być one jednocześnie szansą na optymalizację kosztów produkcji, które w długoterminowej perspektywie pozwolą wygenerować oszczędności dzięki ograniczaniu strat w produkcji, redukcji zużycia mediów, w tym wody i energii, a także detergentów i ścieków. Nowoczesne linie i urządzenia produkcyjne pozwalają zwiększyć efektywność produkcji przy jednoczesnym dopasowaniu do profilu działalności. Jednym z dostawców i partnerów wspierających branżę mleczarską w transformacji jest Tetra Pak, jeden ze światowych liderów w zakresie przetwarzania i pakowania żywności.

1500 urządzeń do przetwarzania żywności

Rozwiązania optymalizacyjne z uwzględnieniem bieżących oszczędności, środowiska, jak i lepszej koniunktury w przyszłości, są specjalnością firmy Tetra Pak, która swoim klientom oferuje ponad 100 linii pakujących oraz ponad 1500 urządzeń do przetwarzania płynnej żywności. Wsparcie strategiczne, również w zakresie pozyskiwania środków inwestycyjnych, dostarczanie rozwiązań produkcyjnych oraz usług serwisowania bieżących linii produkcyjnych i ich optymalizacji stanowią filary współpracy z przetwórcami, którzy nie tylko poszukują sposobów na wyzwania legislacyjne, ale także na zwiększanie efektywności produkcyjnej i generowanie oszczędności.

Tetra Pak pomaga ograniczać rosnące koszty choćby poprzez dostarczanie podzespołów technologicznych, które ograniczają zużycie energii elektrycznej. Przykładowo, wirówki Tetra Pak, w których zastosowano unikalne technologie Artych oraz Encapt™ pozwalają obniżyć zużycie prądu nawet o 40%, co przekłada się na szacowane roczne oszczędności rzędu 40.000 EUR^[1].

Ograniczenie marnotrawstwa energii może odbywać się poprzez zakup jednego elementu linii lub modernizację już posiadanego urządzenia – jest to rozwiązanie, które przy mniejszych nakładach niż w przypadku wymiany całej linii, pozwala znacznie zmniejszyć koszt energii, niezbędnej do funkcjonowania zakładu. A obniżenie zużycia prądu to także obniżenie emisji CO2, zgodnie z założeniami strategii Zielonego Ładu.

Technologia OneStep

Dążąc do osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto w łańcuchu wartości, Tetra Pak nieustannie pracuje nad innowacjami w zakresie wodo- i energooszczędnych linii przetwórczych, przeznaczonych dla branży mleczarskiej. Zastosowanie tego rodzaju rozwiązań pozwala również zaoszczędzić przy jednoczesnym obniżeniu emisji CO2 w produkcji.

Przykładem jest technologia OneStep zastosowana w linii grzewczej UHT 2.0, która łączy separację, standaryzację, mieszanie, obróbkę cieplną UHT i wiele innych procesów w jednym etapie produkcyjnym, przez co produkcja staje się bardziej wydajna. Rozwiązanie to pozwoliło wyeliminować etapy pasteryzacji oraz przechowywania pośredniego, co skraca czas przetwarzania nawet z dwóch dni do zaledwie kilku godzin, usprawniając proces produkcyjny. Jednocześnie mniejsza liczba zbiorników o niższej pojemności zmniejsza zużycie środków myjących i zajmuje mniej miejsca. Przekłada się to na ograniczenie zużycia mediów oraz pozwala ograniczyć straty. W ostatecznym rozrachunku, linia grzewcza UHT 2.0 prowadzi do redukcji emisji CO2 o 38%, mniejszego zużycia wody o 41%, a także mniejszego zużycia energii o 29%^[2].

Linia grzewcza UHT 2.0 Tetra Pak z technologią OneStep

Linie serowarskie

Optymalizacja może dotyczyć także innych wyrobów mleczarskich, np. serów. Stworzone przez Tetra Pak Centrum Produkcyjne w Olsztynie wspiera partnerów w całościowym projektowaniu funkcjonalnych, kompleksowych linii serowarskich, łączących możliwość produkcji różnych rodzajów sera w obrębie jednej linii, co pozwala zróżnicować ofertę produktową przy obniżonych nakładach inwestycyjnych na rozbudowę kilku linii produkcyjnych. Przykładem jest koncepcja hybrydowej linii serowarskiej do produkcji serów półtwardych, twardych oraz typu mozzarella, zaprojektowana przez wysoko wykwalifikowanych specjalistów z różnych dziedzin, takich jak technologia żywności, konstrukcja maszyn, technologia produkcji i wytwarzania, automatyka i kontrola jakości. Kompleksowość rozwiązania pozwala na produkcję ponad 100 ton sera na dobę w przestrzeni produkcyjnej o powierzchni 3500 m2.

W projektowaniu linii hybrydowej uwzględniono urządzenia, których wydajność energetyczna pozwala na ograniczenie kosztów związanych z opłatami za energię elektryczną, ale nie tylko. Jednym z ważnych elementów linii jest Tetra Pak® Whey Tray system, czyli system prasowania końcowego dla serów dojrzewających oraz typu mozzarella, który zapewnia odpowiednie parametry prasowania przy jednoczesnym uzyskaniu najwyższej jakości serwatki do dalszego przerobu przy całkowitym odzysku surowca.

Najważniejszym elementem tego rozwiązania jest system tac ociekowych do zbierania serwatki, służący jednocześnie jako element transportujący formy. Podczas prasowania końcowego formy serowarskie znajdują się w tacy ociekowej, gdzie zbierana jest cała serwatka z danej formy. Bezpośrednio po każdym cyklu prasowania serwatka zbierana jest do dalszej obróbki. Opróżniona taca jest automatycznie myta, zanim zostanie napełniona nową formą z serem. Dzięki temu urządzenie nie wymaga mycia w systemie CIP (ang. Cleaning-in-place), a jedynie mycia pianowego raz w miesiącu. Pozwala to nie tylko na efektywną pracę i ograniczenie liczby przestojów w produkcji, ale także zapewnia oszczędności w obszarze zużycia energii oraz środków myjących, co dodatkowo ogranicza wpływ produkcji na środowisko. Wszystko to potwierdza, że rozwiązania optymalizacyjne pozwalają z jednej strony generować oszczędności dla producentów, a z drugiej są spójne ze strategią Zielonego Ładu, będąc jej ważnym elementem. Podobnie sytuacja wygląda w odniesieniu do zrównoważonych opakowań.

Tetra Pak® Whey tray system

Rola opakowania i trendy konsumenckie

Podstawowym zadaniem opakowania produktu jest jego ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, jednak jego rola już dawno przestała sprowadzać się tylko i wyłącznie do kwestii bezpieczeństwa, choć i to pozostaje istotne. Obecnie kupujący zwracają bardzo dużą uwagę na kwestie prozdrowotne i prośrodowiskowe, i to oni wyznaczają kierunki rozwoju branży spożywczej, w tym mleczarskiej.

Współczesne trendy jasno wskazują, że dla kupujących obecnie najważniejsze są: bezpieczeństwo produktu, jego skład, a także wpływ na środowisko. Po okresie pandemii na znaczeniu zyskuje dodatkowo kwestia zdrowia – według raportu Tetra Pak Index 2023^[3], 70% konsumentów poświęciłoby wygodę użytkowania dla zdrowszych produktów, zaś 62% respondentów poszukuje produktów jak najbardziej naturalnych. Jednocześnie badanie jasno wskazuje, że zdrowy produkt to w świadomości kupujących to również ten, który nie szkodzi środowisku, z czym zgodziło się 70% badanych.

Opakowanie produktu jest coraz częściej postrzegane w kategoriach jego wpływu na środowisko. Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych we wrześniu 2023 r. na zlecenie Fundacji ProKarton przez SW Research^[4], konsumenci wybierają produkty w opakowaniach kartonowych na żywność płynną ze względu na ich walory ochronne, jak i profil środowiskowy. Dla kupujących coraz ważniejsze staje się, aby opakowanie nadawało się do recyklingu i to między innymi dlatego Tetra Pak dąży tworzenia opakowań kartonowych do żywności płynnej w całości wykonanych z materiałów odnawialnych lub pochodzących z recyklingu, pochodzących z odpowiedzialnych źródeł, pomagając w ten sposób chronić i przywracać klimat, zasoby i różnorodność biologiczną naszej planety oraz przyczyniać się do produkcji i dystrybucji neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla; opakowań, które są wygodne i bezpieczne, co pomaga w tworzeniu odpornego systemu żywnościowego i w końcu opakowań, które w pełni nadają się do recyklingu, wszędzie tam, gdzie istnieje infrastruktura na dużą skalę.

W stronę najbardziej zrównoważonego opakowania

Już teraz Tetra Pak może pochwalić się znacznymi postępami w zakresie dążenia do wyznaczonego celu, w tym obniżaniu emisyjności CO2 opakowań kartonowych na żywność płynną. Oprócz spełniania warunków zawartych w dyrektywach unijnych (m.in. SUP, ang. Single-Use Plastics), w związku z którą opakowania Tetra Pak wyposażone są w słomki papierowe i nakrętki przytwierdzone do opakowania), firma nieustannie pracuje nad innowacjami, które mają na celu stworzenie najbardziej zrównoważonego opakowania na świecie. Obecnie oferta producenta obejmuje m.in. Tetra Brik® Aseptic 1000 Edge z zakrętką Bio-based LightCap™ 30, powstającą z polimerów roślinnych, konkretnie z trzciny cukrowej z certyfikatem Bonsucro® (pozyskanej z odpowiedzialnie zarządzanych źródeł). Do produkcji tego modelu opakowania wykorzystano w 89% surowce pochodzenia roślinnego^[5], co pozwoliło na uzyskanie neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia opakowania, potwierdzonej certyfikatem Carbon Trust^[6].

1. 1. Tetra Brik® Aseptic 1000 Edge z zakrętką Bio-based LightCap™ 30
2. 2. Tetra Brik® Aseptic 200 Slim Leaf z barierą na bazie papieru

Wśród innowacyjnych rozwiązań w zakresie opakowań kartonowych, w centrum zainteresowania Tetra Pak znajduje się także stworzenie alternatywnej bariery ochronnej, która zapewni bezpieczeństwo żywności. Obecnie w tym celu na skalę masową wykorzystywana jest cienka warstwa aluminium, które chroni produkt znajdujący się wewnątrz opakowania przed wpływem czynników zewnętrznych: światła, tlenu oraz drobnoustrojów. Już teraz w modelu opakowania Tetra Brik® Aseptic 200 Slim Leaf z barierą na bazie papieru udało się wyeliminować 99% aluminium^[7] i zwiększyć zawartość odnawialną do 90%. Dzięki temu emisja CO2 została zredukowana o 33%^[8].

Tetra Pak jest również pierwszą firmą w branży opakowań do żywności płynnej, która osiągnęła pełną identyfikowalność tworzyw sztucznych pochodzących ze zrównoważonych źródeł roślinnych, certyfikowanych zgodnie ze standardami Bonsucro®. W 2021 r. firma dostarczyła na całym świecie 17,6 mld opakowań z polimerami roślinnymi i 10,8 mld nakrętek wykonanych z w pełni identyfikowalnych polimerów roślinnych, co pozwoliło zaoszczędzić 96 kiloton CO2 względem rozwiązań wykorzystujących surowce kopalne^[9]. Zaprojektowanie zrównoważonych opakowań to tylko jedna strona medalu – dla domknięcia obiegu gospodarki surowcami konieczne jest zorganizowanie odpowiedniego systemu recyklingu odpadów.

Recykling opakowań kluczem do zrównoważonej przyszłości

W czerwcu 2023 r. działalność operacyjną w zakładzie w Ostrołęce rozpoczęła nowa linia przetwarzania kartonów po napojach. Projekt o wartości ok. 29 mln euro jest wspólną inwestycją Tetra Pak oraz skandynawskiego przedsiębiorstwa Stora Enso. Uruchomienie nowej linii umożliwiło potrojenie potencjału recyklingu kartonów po płynnej żywności w Polsce z 25 tys. ton do 75 tys. ton rocznie. Oprócz możliwości przetwarzania całości wolumenu kartonów po napojach sprzedawanych w Polsce, nowa linia jest więc w stanie przetworzyć dodatkowe wolumeny z sąsiednich krajów, w tym Czech, Węgier, Słowacji, Litwy, Łotwy i Estonii.

W Ostrołęce następuje rozdział materiałów z kartonów po żywności płynnej i oddzielenie włókien celulozowych, polimerów oraz aluminium. Włókna celulozowe są następnie poddawane recyklingowi na materiały tekturowe, przyczyniając się do domknięcia obiegu i ponownego wykorzystania surowców. Dodatkowo wspólnie z czeską spółką Plastigram Industries Tetra Pak wprowadza na skalę przemysłową rozwiązanie służące do przekształcania frakcji polyAl^[10] w nowe produkty.

Bela papieru wyprodukowanego z recyklingu opakowań kartonowych w zakładzie Stora Enso, Ostrołęka

Nowoczesna linia do recyklingu opakowań kartonowych po napojach jest jedną z wielu inwestycji Tetra Pak w obszarze recyklingu – firma przeznacza rocznie nawet 40 mln euro na rozbudowę i usprawnienie infrastruktury recyklingowej na całym świecie.

Tetra Pak partnerem zrównoważonego rozwoju

Stale rośnie świadomość działań podejmowanych zarówno przez konsumentów, jak i przedsiębiorców. Środowiskowa odpowiedzialność producentów żywności to jeden z ważniejszych filarów aktywności firm sektora, a pomagają w tym rozwiązania Tetra Pak. Zapewniają one producentom zaawansowane i wysokowydajne technologie przetwarzania żywności, które mogą przyczynić się do ograniczenia zużycia wody i energii w procesach przetwórczych. Takie podejście nie tylko pozwala oszczędniej gospodarować zasobami planety, ale też zapewnia potencjał do odzysku cennych surowców.

Działania Tetra Pak mają zatem istotne znaczenie w kontekście gospodarczym – promują efektywne wykorzystanie zasobów i stymulują rozwój nowych technologii oraz rynków surowców wtórnych. Innowacyjność oraz odpowiedzialność środowiskowa mogą iść w parze, przynosząc korzyści zarówno biznesowi, jak i planecie. Projektowanie innowacyjnych opakowań wykonanych z odnawialnych i odpowiedzialnie pozyskiwanych surowców w połączeniu z zaangażowaniem w rozbudowę infrastruktury przetwórczej, jak również inicjatywy na rzecz szerokiej edukacji konsumenckiej sprawiają, że Tetra Pak niezmiennie pozostaje liderem branży przetwórstwa żywności i tworzenia nowoczesnych oraz zrównoważonych opakowań dla zmieniającego się świata.

Tetra Pak Group

Obram Sp. z o. o.

Tomaszkowo, ul. Gietrzwaldzka 20, 11-034 Stawiguda

www.tetrapak.com

^[1] AirTight+Encapt™ w porównaniu do niehermetycznego separatora pracującego z wydajnością 50 000 l/h przez 6800 godzin rocznie, cena energii 0,25 EUR/kWh (średnia cena energii dla odbiorców przemysłowych w Niemczech w 1. i 2. kw. 2022 r.)

^[2] https://www.tetrapak.com/campaigns/go-nature-go-carton/sustainable-solutions/processing/decarbonisation

^[3] https://www.tetrapak.com/en-pl/insights/tetra-pak-index/tetra-pak-index-2023

^[4] Badanie zrealizowane na zlecenie Fundacji ProKarton przez SW Research, w dniach 05-07.09.2023, na reprezentatywnej próbie 1007 dorosłych osób , metodą online (CAWI).

^[5] Całkowity udział materiałów pochodzenia roślinnego w opakowaniu opiera się na sumie tektury i polimerów pochodzenia roślinnego, w oparciu o wagę.

^[6] Dane dotyczące emisji CO2 dla TBA 1000 Edge WC, pomiar w całym cyklu życia opakowania w oparciu o wersję 8 wewnętrznego modelu Tetra Pak "Carton CO2 Calculator", ważny od 2022-01-24 r.

^[7] W porównaniu z tradycyjnymi aseptycznymi opakowaniami kartonowymi.

^[8] W porównaniu z tradycyjnymi aseptycznymi opakowaniami kartonowymi; Ifeu. (2020).Comparative Life Cycle Assessment of Tetra Pak carton packages and alternative packaging system for beverages and liquid food on the European market. Source: Institut fur Energie – und Unweltforschung Heidelberg

^[9] Tetra Pak Sustainability Report FY2022

^[10] Składowa niewłóknista opakowań kartonowych jest określana mianem „polyAl”, oznaczającym warstwy poliolefin i aluminium, które służą jako bariera dla tlenu i wilgoci oraz chronią żywność opakowaną w aseptyczne opakowania kartonowe.