Niestety, wydaje się, że promocja tej formy systemu wsparcia nadal w sposób niewystarczający dociera do potencjalnych beneficjentów. Bardzo często szczegółowe informacje dotyczące białych certyfikatów zainteresowane podmioty otrzymują dopiero od firm specjalizujących się w ich pozyskiwaniu.

Z doświadczenia firmy Industria Pactum wynika, że 8 na 10 podmiotów nigdy nie słyszało o tej formie wsparcia inwestycji. Niestety, w praktyce oznacza to, że część podmiotów nieświadomie realizuje przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, uzyskując w ten sposób znaczne oszczędności energii, a bezpowrotnie tracąc szansę na dodatkowe środki z obrotu certyfikatami.

Czym zatem są białe certyfikaty - jedne z funkcjonujących na rynku świadectw efektywności energetycznej?

Białe certyfikaty to element funkcjonującego w Polsce systemu wsparcia, zachęcającego uczestników rynku energetycznego do efektywnego i zrównoważonego korzystania z energii. System ten jest uregulowany prawnie, na podstawie ustawy o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 r. Przewidziany jest on dla wszystkich podmiotów, które planują realizację przedsięwzięcia, w wyniku którego nastąpi (w sposób zaplanowany lub jako efekt poboczny) spadek zużycia energii, zmniejszenie strat energii lub optymalizacja procesu technologicznego.

Biały certyfikat to dokument, który potwierdza - na podstawie wykonanego audytu i odpowiednich obliczeń - że realizacja inwestycji przełoży się na konkretną korzyść energetyczną dla danego przedsiębiorstwa (lub innego podmiotu ujętego w ustawie). Wydawany jest on przez Urząd Regulacji Energetyki (URE). Białe certyfikaty stanowią prawa majątkowe, co oznacza, że mają określoną, choć zmienną w czasie, wartość finansową. Certyfikaty te, podobnie jak inne świadectwa energetyczne, sprzedawane są na Towarowej Giełdzie Energii. Tam skupowane są przez przedsiębiorstwa prowadzące obrót energią, paliwami gazowymi i ciepłem na potrzeby odbiorców końcowych. Tego typu podmioty mają obowiązek zakupu i umorzenia białych certyfikatów w Urzędzie Regulacji Energetyki.

Wartość białych certyfikatów ustala giełda TGE na podstawie zależności popyt – podaż. Popyt na białe certyfikaty generują przedsiębiorstwa energetyczne, natomiast podaż – wszystkie podmioty realizujące przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej.

Proces ubiegania się o białe certyfikaty jest umiarkowanie prosty. Podmiot, który planuje wykonać przedsięwzięcie obniżające zużycie energii w swoim przedsiębiorstwie, musi wykonać audyt efektywności energetycznej, a następnie złożyć go wraz z wnioskiem o wydanie świadectw efektywności do URE.

Najważniejsze, o czym powinien pamiętać wnioskodawca, to fakt, by zlecić wykonanie audytu przed rozpoczęciem realizacji inwestycji, a więc m.in. przed popisaniem umowy z wykonawcą lub dostawcą. Umowa z firmą audytorską musi zostać podpisana jeszcze na etapie planowania inwestycji.

Pełna lista przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, za które można otrzymać białe certyfikaty, jest opublikowana w obwieszczeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 30 listopada 2021 r. W zasadzie wszystkie inwestycje efektywnościowe, poza budową instalacji fotowoltaicznych, pozwalają na ubieganie się o premię w postaci białych certyfikatów. Wniosku nie można złożyć na nowe instalacje (np. budowę nowej fabryki lub obiektu użyteczności publicznej), przy których najzwyczajniej nie można wykazać oszczędności energii (ze względu na brak możliwości porównania stanu ex ante i ex post). Szacowana oszczędność energii powinna wynosić w skali jednego roku minimum 116 000 kWh (w przeliczeniu około 419 GJ).

Warto zwrócić uwagę, że system białych certyfikatów nie jest formą dotacji. Kluczową informacją dla podmiotów planujących inwestycje przekładające się na poprawę efektywności energetycznej jest tym samym fakt, że wartość przyznanych przez urząd białych certyfikatów jest zupełnie niezwiązana z wartością samej inwestycji. Wysokość wsparcia uzależniona jest wyłącznie od uzyskanego efektu energetycznego, a więc od ilości średniorocznie zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji przedsięwzięcia. Kwota pozyskana w wyniku sprzedaży białych certyfikatów może zatem stanowić zarówno pewną część inwestycji, jak i przewyższać jej wartość kilkukrotnie, stanowiąc dodatkowy zysk dla firmy.

Nadmiarowe środki można tym samym przeznaczyć na kolejne inwestycje, które mogą zwiększyć przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwa. Warto jednak pamiętać, że już samo obniżenie kosztów energii, w obecnej sytuacji rynkowej stanowi znaczącą wartość w przepływach finansowych przedsiębiorstwa. Białe certyfikaty są tu tylko i aż dodatkową motywacją do przeprowadzenia takiej inwestycji.

Już nawet w kolejnym dniu po złożeniu wniosku do URE, podmiot ubiegający się o wydanie białych certyfikatów może przystąpić do realizacji zaplanowanego przedsięwzięcia. Do URE należy wrócić dopiero po jego zakończeniu, z informacją o zrealizowanej inwestycji. Świadectwa efektywności energetycznej przyznawane są po pomyślnej weryfikacji złożonych dokumentów i zakończeniu przedsięwzięcia. W dalszym kroku certyfikaty sprzedawane są Towarowej Giełdzie Energii przez uprawniony do tego, wybrany dom maklerski. Dodatkowo, jeżeli przedsięwzięcie wygenerowało oszczędność w liczbie 100 lub więcej białych certyfikatów, lub zakres przedsięwzięcia był inny niż na etapie planowania, wymagane jest wykonanie audytu powykonawczego (weryfikującego). Ma to na celu sprawdzenie czy ilość zaoszczędzonej energii nie uległa zmianie względem pierwotnego audytu.

Łukasz Gruszka, Prezes Zarządu Industria Pactum Sp. z o. o.