Wydrukuj tę stronę
czwartek, 11 luty 2021 10:37

Czynniki wzrostu jako bioaktywne składniki siary oraz mleka

Przeczytasz w: 9 - 17 min

Mleko to niezwykły produkt biologiczny, wytwarzany przez wyspecjalizowane komórki nabłonkowe gruczołu mlekowego samic ssaków w celu odżywienia immunologicznie niedojrzałych noworodków w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju.

Składniki mleka ssaków spełniają liczne funkcje fizjologiczne m.in. ułatwiają trawienie oraz przyswajanie składników odżywczych, wykazują działanie immunomodulacyjne, stymulują prawidłowy rozwój dziecka oraz uczestniczą w procesie dojrzewania przewodu pokarmowego. Mleko ssaków zawiera składniki biologicznie aktywne, stymulujące układ odpornościowy, chroniące przed infekcjami oraz stanem zapalnym (Brenmoehl i in., 2018).

Badania ostatnich dwudziestu lat wykazują, że różne składniki mleka odzwierciedlają specyficzne potrzeby młodego ssaka w zakresie wzrostu, rozwoju, dojrzewania i ochrony. Profil żywieniowy i zdrowotny mleka zależy od gatunku ssaków, od których pochodzi. Różnice międzygatunkowe to skutek ewolucyjnej adaptacji do różnych wymagań noworodków. Różnice genetyczne stwierdza się także w obrębie gatunku pomiędzy rasami zwierząt. Nawet niewielkie różnice międzygatunkowe, dotyczące składu siary i mleka, mogą mieć duże znaczenie biologiczne. Naturalna zmienność profilu oraz stężeń składników bioaktywnych wynika także z przyczyn fizjologicznych, m.in. czasu laktacji, diety oraz stanu zdrowia ssaków (Michaelidou, 2008). W zależności od stadium laktacji mleko różni się znacząco składem, adekwatnie do zmiennego zapotrzebowania noworodków. Siara (colostrum), wytwarzana bezpośrednio po porodzie jest bardzo silnym stymulatorem odporności i jest szczególnie bogata w składniki bioaktywne. W mleku dojrzałym dochodzi do znacznego obniżenia zawartości substancji biologicznie czynnych.

Czynniki wzrostu w mleku oraz siarze

Czynniki wzrostu to substancje czynne, obecne w siarze oraz w mniejszej ilości w mleku. Nazwane tak zostały albowiem historycznie identyfikowano je na podstawie ich zdolności do stymulowania wzrostu różnych linii komórkowych in vitro. Aktualnie wiadomo, że funkcje tych składników są znacznie bardziej zróżnicowane. W ludzkiej siarze oraz mleku zostały odkryte w latach 80.  i od tego czasu są przedmiotem intensywnych badań. Czynniki wzrostu kontrolują niektóre podstawowe procesy życiowe, takie jak podział komórek, różnicowanie komórek lub apoptoza. Co ważniejsze, stymulują wzrost i rozwój przewodu pokarmowego nowonarodzonych ssaków (Playford i in., 2000).

Mleko zawiera ponad 50 czynników wzrostu, do których zalicza się  m.in. insulinopodobny czynnik wzrostu IGF-I, IGF-II (ang. insulin-like growth factor) naskórkowy czynnik wzrostu EGF (ang. epidermal growth factor), transformujące czynniki wzrostu TGF α i β (ang. transforming growth factor) i wiele innych. Stężenie czynników wzrostu w mleku jest bardzo niskie (w zakresie w zakresie od 5 do 1000 ng ⸳ ml-1), mimo to ich działanie jest skuteczne ze względu na plejotropowość. Czynniki wzrostu do mleka przedostają się bezpośrednio z tkanek gruczołu mlekowego w postaci aktywnej lub zmodyfikowanej (glikozylowanej, fosforylowanej) lub skompleksowane z innymi cząsteczkami. Ich stężenie w mleku zależne jest od stadium laktacji – najwyższe na początku (w siarze) i stopniowo maleje podczas laktacji (Pouliot & Gauthier 2006)

Mimo wielu podobieństw w profilu czynników wzrostu w mleku różnych gatunków ssaków, istnieją także wyraźne różnice zarówno w rodzaju, jak i ich stężeniu. Ludzka siara zawiera znacznie więcej EGF niż bydlęcy odpowiednik. W mleku matek wcześniaków stężenie EGF jest wyższe aniżeli mleku matek niemowląt urodzonych o czasie (Xiao i in., 2002). Homologia między ludzkim i bydlęcym IGF-I wynosi 100%, wskazując, że działania tych dwóch form mogą być porównywalne (Chatterton i in., 2013). Jednak siara bydlęca zwiera znacznie wyższe stężenia IGF-1 aniżeli siara ludzka. W dojrzałym mleku krowim jego stężenie jest stosunkowo niskie (Playford i in. 2000). Czynniki wzrostu IGF-I i IGF-II w siarze bydlęcej i ludzkiej oraz mleku są obecne w postaci wolnej i związanej z białkami wiążącymi (IGFBP). Ilość wolnego IGF zmienia się w okresie okołoporodowym, przy czym większość IGF-I w siarze bydlęcej występuje w postaci wolnej (73%), podczas gdy odwrotna sytuacja występuje w okresie przedporodowym i dojrzałym mleku – 85-90% IGF-1 występuje w formie związanej (Elfstrand i in., 2002). Ważną cytokiną regulatorową występującą w mleku jest transformujący czynnik wzrostu TGF. W mleku ludzkim zidentyfikowano 3 izoformy TGF-β (TGF-β1–TGF-β3). Mleko oraz siara bydlęca zawiera wysokie poziomy wariantu TGF-β2 (85-90%) oraz niewielkie ilości TGF-β1. Homologia aminokwasów między ludzkim i bydlęcym TGF-β2 wynosi 100%, co wskazuje na podobny efekt fizjologiczny obu form. Ponad 90% całkowitego TGF-β2 w siarze bydlęcej występuje w nieaktywnej, utajonej postaci, która może być aktywowana przez zmiany siły jonowej, zakwaszenie lub przez enzymy proteolityczne (Elfstrand i in., 2002).

Wpływ czynników wzrostu na zdrowie

Czynniki wzrostu mają szerokie zastosowanie komercyjne oraz kliniczne, ze względu na ich coraz lepiej poznane właściwości. Badania in vivo i in vitro potwierdzają, że EGF oraz TGF α i β mogą zmniejszać uszkodzenia żołądka wywołane przez niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ (Playford i in., 2000). Wykazano, że TGF może zapobiegać indukowanemu przez indometacynę (zaliczanej do NLPZ) uszkodzeniom żołądka u szczurów (Playford i in., 1999). Niestety istnieje niewiele badań, które dotyczą ochronnego wpływu siary, bogatej w czynniki wzrostu, u pacjentów, którzy długotrwale stosują NLPZ. Siara jednak wydaje się obiecującym preparatem dietetycznym u osób krótkotrwale stosujących NLPZ, ze względu na możliwość redukcji efektu niepożądanego jakim jest zwiększona przepuszczalność jelit (Godhia & Patel, 2013).

W badaniach na zwierzętach potwierdzono pozytywny wpływ EGF, TGF-β lub IGF-I w zapobieganiu zapaleniom okrężnicy (Chatterton i in., 2013). Wcześniej wykazano, że ogólnoustrojowe podawanie indywidualnych czynników wzrostu, takich jak EGF, stymuluje wzrost jelit u szczurów, otrzymujących całkowite żywienie pozajelitowe, co stwarza szansę na odbudowę resztkowego jelita u pacjentów po resekcji lub operacjach jelit (Playford i in., 2000). Wzbogacenie formuły na bazie mleka krowiego w EGF skutkowało 50% zmniejszeniem częstości występowania martwiczego zapalenia jelit u noworodków. Ochronne działanie EGF związane było z obniżeniem poziomu prozapalnej IL-18 i zwiększoną produkcją przeciwzapalnej IL-10 w jelicie krętym - miejscu urazu (Dvorak, 2010). Wykazano, że TGF-α stymuluje wzrost i naprawę przewodu pokarmowego, hamuje wydzielanie kwasu, stymuluje odbudowę błony śluzowej po urazie oraz zwiększa stężenie mucyny w żołądku (Playford i in., 1999)

Dojelitowa suplementacja siarą, zawierającą duże ilości TGF-β2, aktywuje receptory TGF i zwiększa wzrost kosmków u nowonarodzonych oraz zwiększa funkcję bariery jelitowej u świń (Sangild i in., 2009, Xiao i in., 2016). TGF-β jest kluczowym składnikiem wpływającym na zdolność do utrzymania integralności przewodu pokarmowego u noworodków ssaków, albowiem może powodować ekspresję białek połączeń ścisłych, takich jak klaudyna-1 i klaudyna-4, które regulują przepuszczalność nabłonka jelitowego i hamują choroby zapalne jelit (Chatterton i in., 2013; Oddy & Rosales, 2010).

Czynniki wzrostu, pochodzące z mleka oraz siary są stosowane klinicznie w leczeniu nieswoistego zapalenia jelit; choroby Leśniowskiego-Crohna oraz martwiczego zapalenia jelit u noworodków. Trwają badania kliniczne dotyczące stosowania lewatyw z siary w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i opornego zapalenia odbytnicy, a ich wyniki są obiecujące. Szeroko zakrojone badania kliniczne czynników wzrostu nie przełożyły się jednak na ich szerokie zastosowanie komercyjne. Jednym z produktów komercyjnych jest koncentrat kazeiny kwasowej bogaty w TGF-β2, stanowiący składnik czynny w preparacie polimerycznym firmy Nestle, o nazwie CT3211 lub Modulen® IBD, będący kompletną pod względem odżywczym dietą w proszku do postępowania dietetycznego w chorobie Leśniowskiego-Crohna (Playford i in. 2000).

Insulinopodobne czynniki wzrostu (IGF) to polipeptydy o dużym podobieństwie sekwencji do insuliny, zaangażowane w regulację proliferacji, różnicowania i apoptozy komórek. Mają budowę podobną do proinsuliny i jest możliwe, że w wysokich stężeniach wywierają działanie insulinopodobne. Ułatwiając transport glukozy do krwi i mięśni, utrzymują w nich wysoki poziom energii. Insulinopodobny czynnik wzrostu I (IGF-I) sprzyja odkładaniu się białek (efekt anaboliczny) i przynajmniej częściowo odpowiada za pośredniczenie w pobudzaniu aktywności hormonu wzrostu (GH). Ponadto spowalnia tempo rozkładu białek po intensywnym treningu, co w konsekwencji przyspiesza wzrost beztłuszczowej masy mięśniowej. Fakt ten sprawia, że siara bydlęca, bogata w ten czynnik wzrostu jest atrakcyjna dla sportowców i kulturystów, a także osób dążących do zwiększenia masy mięśniowej. W mleku krowim i siarze IGF-II występuje w znacznie niższych stężeniach niż IGF-I, ale podobnie jak IGF-I wykazuje działanie anaboliczne i zmniejsza stan kataboliczny u głodujących zwierząt (Godhia & Patel 2013)

Czynniki wzrostu skuteczne są także w strategii ochrony tkanek oraz ich regeneracji w trakcie stosowania chemioterapii. Naskórkowy czynnik wzrostu (EGF) nasila naprawę błony śluzowej jelita szczura uszkodzonej przez metotreksat, TGF-β łagodzi zapalenie śluzówki wywołane chemioterapią, a podanie preparatu na bazie słodkiej serwatki (otrzymanej po produkcji sera) zmniejsza uszkodzenie jelit wywołane metotreksatem u myszy. Czynniki zatrzymujące wzrost mogą chronić szpik kostny lub jelita przed szkodliwym działaniem chemioterapii, jeśli są podawane przed chemioterapią. Istnieje jednak potencjalne ryzyko spożywania czynników wzrostu ze względu na możliwą proliferację w innych obszarach ciała, w których znajdują się komórki przednowotworowe (Playford, 2000).

Kilka niezależnych badań powiązało IGF-1 bezpośrednio z onkogenezą, poprzez hamowanie apoptozy i nadanie lekooporności komórkom nowotworowym. Jednak związek między stężeniem IGF-1 a rakiem pozostaje niejednoznaczny. W metaanalizie oceniającej ryzyko raka piersi w 16 badaniach epidemiologicznych i klinicznych, stężenia IGF-1 nie były istotnie wyższe u pacjentek z rakiem piersi, w porównaniu z grupą kontrolną u wszystkich kobiet i grup po menopauzie (Shi i in., 2004). Natomiast systematyczny przegląd i analiza badań kliniczno-kontrolnych wykazała, że wyższe stężenia IGF-I we krwi były związane z rakiem prostaty i jelita grubego oraz piersi u kobiet przed menopauzą (Renehan i in., 2004). Konsumpcja mleka krowiego może potencjalnie zwiększać poziom IGF-1 w surowicy ze względu na ich wchłanianie są w stanie nienaruszonym. W badaniach wykazano jednak, że spożycie standardowych zalecanych dawek siary nie powoduje zwiększenia poziomu IGF-1 u zdrowych dorosłych (Davison i in., 2019).

W badaniach na zwierzętach oraz ludziach wykazano, że spożywanie egzogennych TGF chroni przed alergiami, albowiem transformujący czynnik wzrostu ma kluczowe znaczenie, zapewniające doustną tolerancję na alergeny (Oddy & Rosales, 2010). Formuła częściowo hydrolizowanego białka serwatkowego, wzbogacona o pochodzący z mleka krowiego TGF-β poprzez dodanie specyficznego izolatu białka serwatki (WPI), wpływała na zmniejszenie odpowiedzi alergicznej na nowo wprowadzone alergeny u myszy, a tym samym zmniejszyła ryzyko rozwoju alergii pokarmowej (Holvoet i in., 2019). Transformujący czynnik wzrostu β to jeden wielu składników w mleku, który sprawia, że spożywanie mleka matki oraz surowego Koncentrat białek serwatkowych z mleka krowiego, wzbogacony w TGF-β, wykazuje potencjał do zmniejszania objawów łuszczycy (Poulin i in., 2007; Drouin i in., 2007).

Biologiczna aktywność czynników wzrostu

Bioaktywność czynników wzrostu w mleku oraz preparatach białkowych determinuje obróbka technologiczna. Pasteryzacja i suszenie rozpyłowe w różnym stopniu wpływają na denaturację i agregację białek. Wiedza dotycząca wpływu procedur izolacji oraz przetwarzania na zawartość oraz biologiczną aktywność czynników wzrostu w mleku i produktach na bazie mleka jest jednak ograniczona, a uzyskiwane wyniki niejednoznaczne. Istotne jest dokładne zrozumienie związku między stabilnością termiczną a bioaktywnością w celu optymalizacji procesów, tak aby zachować wysoką aktywność składników mleka.

Wykazano, że w mleku kobiecym cytokiny, m.in., TGF-β1 zachowują swoją aktywność w wyniku pasteryzacji w 56°C, jednak wyższa temperatura powoduje ich denaturację (Brenmoehl i in., 2018). Stężenie TGF-β1 w mleku krowim znacznie spada po przetworzeniu, jednak może zachowywać swoją aktywność w mleku spożywczym, dostępnym w ofercie handlowej. W badaniach wykazano, że spożywanie takiego mleka przez ludzi wpływa na wzrost stężenia w osoczu TGF-β2  po 4 godzinach od spożyciu (Ozawa i in., 2009). W koncentracie białek serwatkowych z mleka krowiego ilość bioaktywnych białek, takich jak TGF-β2, była wyższa po obróbce w niskiej temperaturze (40 °C) w porównaniu ze standardową pasteryzacją (70–75 °C) (Brenmoehl i in., 2018).

W badaniach siary bydlęcej oraz bawolej wykazano, że pasteryzacja (60˚C/60 minut, 63˚C/30 min oraz 72˚C/15 s) w niewielkim stopniu wpłynęła na obniżenie zawartości IGF1. W wyniku liofilizacji uprzednio spasteryzowanej siary nie stwierdzono obniżenia IGF-1, w przeciwieństwie do zamrażania (-20 °C), które wpłynęło na niewielkie, aczkolwiek statystycznie istotne, obniżenie jego zawartości w siarze (Abd El-Fattah i in., 2014). W innych badaniach wykazano, że pasteryzacja mleka krowiego (79 °C, 45 s) nie zmienia stężenia IGF-1, natomiast sterylizacja (121 ° C, 5 minut) skutecznie niszczy ten czynnik (Collier i in., 1991).

Pasteryzacja (60 °C, 45 min) serwatki uzyskanej z siary nie wpłynęła na obniżenie zarówno IgG1, jak i TGF-β2. Jednak odwirowanie tłuszczu z siary skutkowało 50% wzrostem stężenia IGF-1 w siarze odtłuszczonej. Z kolei homogenizacja (60 °C, 1 min) i pasteryzacja (60 °C, 30 min) spowodowała 30% spadek zawartości IGF-1, natomiast nie wpłynęła na koncentrację TGF-β2. Liofilizacja zmniejszyła ilość natywnych TGF-β 2 i IGF-1 w koncentracie siary o 30%, natomiast w serwatce z siary zmiany podczas liofilizacji były niewielkie, co sugeruje ochronne działanie związków mineralnych oraz laktozy (Elfstrand i in., 2002).

Można stwierdzić zatem, że zarówno insulinopodobne czynniki wzrostu jak i transformujące czynniki wzrostu są stosunkowo stabilne, zarówno w warunkach termicznych, jak i w szerokim zakresie pH. W związku z tym obecne są, w formie aktywnej, w przetworzonym mleku krowim.

Wyniki dotyczące zachowania aktywności biologicznej czynników wzrostu w przewodzie pokarmowym są niejednoznaczne. Prawdopodobnie sprzeczne wyniki są konsekwencją różnych metod oceny ich stabilności w przewodzie pokarmowym. Niemniej jednak istnieją dowody, że egzogenne czynniki wzrostu mogą zachowywać swoją aktywność. Ze względu na wysoką stabilność, IGF-I zachowują swoją aktywność biologiczną w warunkach kwasu żołądkowego, co potwierdzono w badaniach na zwierzętach. Natomiast w jelitach następuje jego częściowa degradacja. Prawdopodobnie obecność białek mleka działa ochronnie na IGF-1 w jelitach. Z kolei EGF w żołądku u dzieci nie jest dezaktywowany, natomiast u dorosłych hydrolizowany jest do peptydu EGF1-43, który wykazuje tylko 25% aktywności natywnej cząsteczki EGF. Podobnie, jak w przypadku IGF-1, obecność białek mleka (m.in. inhibitorów proteaz) działa ochronnie, zapobiegając degradacji w żołądku. Utajona forma TGF-β występująca w mleku, w środowisku niskiego pH w żołądku, prawdopodobnie zostaje aktywowana. W związku z tym do jelita docierają duże ilości transformującego czynnika wzrostu, gdzie zostają wchłonięte i wykazują skutki, nie tylko miejscowe, ale także ogólnoustrojowe. Wobec powyższego TGF-β może być z powodzeniem stosowany w preparatach do leczenia zapaleń jelit o różnym podłożu (Gauthier i in., 2006).

Podsumowanie

Ze względu na możliwości przenoszenia przez siarę oraz mleko ludzkie czynników zakaźnych takich jak wirus HIV czy cytomegalii, badania nad komercyjnymi aspektami stosowania oczyszczonych peptydów w leczeniu różnych schorzeń skupiają się wyłącznie na mleku i siarze pochodzących od przeżuwaczy (Playford i in., 2000). Pod tym kątem W kontekście zawartości składników biologicznie aktywnych badane jest nie tylko mleko krowie, ale także mleko kozie, owcze, bawole i wielbłądzie. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że zarówno siara, jak i mleko może być nośnikiem bakterii chorobotwórczych. Wobec powyższego niezbędne jest stosowanie znanych metod zapobiegania namnażaniu się bakterii, jak: chłodzenie, zamrażanie, stosowanie środków konserwujących, liofilizacja, suszenie rozpyłowe, i pasteryzacja. Nowatorskie i komercyjnie technologie przetwarzania mleka oraz serwatki, w tym ultrafiltracja diafiltracja, mikrofiltracja i diafiltracja oraz technologie wymiany jonowej, pozwalają na frakcjonowanie białek mleka oraz izolowanie bioaktywnych składników. Dużym wyzwaniem będzie opracowanie metod separacji czynników wzrostu, tak aby minimalizować ich straty podczas obróbki a jednocześnie zapewnić bezpieczeństwo mikrobiologiczne. W związku z tym istnieje potrzeba lepszego zrozumienia właściwości fizykochemicznych oraz interakcji czynników wzrostu z innymi składnikami mleka.

Dane naukowe na temat potencjału czynników wzrostu pochodzących z mleka jako produktów prozdrowotnych potwierdzają pogląd, że te bioaktywne cząsteczki mogą mieć szeroki zakres zastosowań poczynając od preparatów leczniczych, preparatów do żywienia niemowląt oraz odżywek dla sportowców i rekonwalescentów Jest to zgodne ze światowym trendem rozwoju oferty żywności prozdrowotnej oraz medycznej (Pouliot & Gauthier 2006)..

Przyszłe wyzwania koncentrować się będą na optymalizacji stężenia czynników wzrostu w preparatach, zwłaszcza przeznaczonych dla noworodków oraz osób z nowotworami. Istnieje także potrzeba lepszego zrozumienia wpływu odpowiedzi immunologicznej na dawkę tych białek pochodzących mleka krowiego oraz ich wpływu na sygnalizację wewnątrzkomórkową.

Marika Magdalena Bielecka

Katedra Mleczarstwa i Zarządzania Jakością

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Literatura:

  • Abd El-Fattah, A. M., Abd Rabo, F. H. R., El-Dieb, S. M., & El-Kashef, H. A. S. (2014). Preservation methods of buffalo and bovine colostrum as a source of bioactive components. International Dairy Journal39(1), 24-27.
  • Brenmoehl, J., Ohde, D., Wirthgen, E., & Hoeflich, A. (2018). Cytokines in milk and the role of TGF-beta. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism32(1), 47-56.
  • Chatterton, D. E., Nguyen, D. N., Bering, S. B., & Sangild, P. T. (2013). Anti-inflammatory mechanisms of bioactive milk proteins in the intestine of newborns. The international journal of biochemistry & cell biology45(8), 1730-1747.
  • Collier, R. J., Miller, M. A., Hildebrandt, J. R., Torkelsson, A., White, T. C., Madsen, K. S., Vicini, J. L., Eppard, P. J., & Lanza, G. M. (1991). Factors affecting insulin-like growth factor-2 concentration in bovine colostrum. Journal of Dairy Science, 74, 2905–2911.
  • Davison, G., Jones, A. W., Marchbank, T., & Playford, R. J. (2019). Oral bovine colostrum supplementation does not increase circulating insulin-like growth factor-1 concentration in healthy adults: Results from short-and long-term administration studies. European journal of nutrition, 1-7.
  • Drouin, R, Lamiot, E, Cantin, K, et al.(2007) XP-828L (Dermylex), a new whey protein extract with potential benefit for mild to moderate psoriasis. Can J Physiol Pharmacol85, 943–951.
  • Dvorak, B. (2010). Milk epidermal growth factor and gut protection. The Journal of pediatrics156(2), S31-S35.
  • Elfstrand, L., Lindmark-Månsson, H., Paulsson, M., Nyberg, L., & Åkesson, B. (2002). Immunoglobulins, growth factors and growth hormone in bovine colostrum and the effects of processing. International Dairy Journal12(11), 879-887.
  • Gauthier, S. F., Pouliot, Y., & Maubois, J. L. (2006). Growth factors from bovine milk and colostrum: composition, extraction and biological activities. Le Lait86(2), 99-125.
  • Godhia, M. L., & Patel, N. (2013). Colostrum–its Composition, Benefits as a Nutraceutical–A Review. Current Research in Nutrition and Food Science Journal1(1), 37-47.
  • Holvoet, S., Perrot, M., de Groot, N., Prioult, G., Mikogami, T., Verhasselt, V., & Nutten, S. (2019). Oral Tolerance Induction to Newly Introduced Allergen is Favored by a Transforming Growth Factor-β-Enriched Formula. Nutrients11(9), 2210
  • Michaelidou, A., & Steijns, J. (2006). Nutritional and technological aspects of minor bioactive components in milk and whey: Growth factors, vitamins and nucleotides. International Dairy Journal16(11), 1421-1426.
  • Oddy, W. H., & Rosales, F. (2010). A systematic review of the importance of milk TGF‐β on immunological outcomes in the infant and young child. Pediatric Allergy and Immunology21(1‐Part‐I), 47-59.
  • Ozawa, T., Miyata, M., Nishimura, M., Ando, T., Ouyang, Y., Ohba, T., ... & Nakao, A. (2009). Transforming growth factor-β activity in commercially available pasteurized cow milk provides protection against inflammation in mice. The Journal of nutrition139(1), 69-75.
  • Playford RJ, Floyd DN, Macdonald CE, et al. Bovine colostrum is a health food supplement which prevents NSAID-induced gut damage. Gut 1999;44:653–8.
  • Playford, R. J., Macdonald, C. E., & Johnson, W. S. (2000). Colostrum and milk-derived peptide growth factors for the treatment of gastrointestinal disorders. The American Journal of Clinical Nutrition72(1), 5-14.
  • Poulin, Y, Bissonnette, R, Juneau, C, et al.(2007) XP-828L in the treatment of mild to moderate psoriasis: randomized, double-blind, placebo-controlled study. Altern Med Rev12, 352–359
  • Pouliot, Y., & Gauthier, S. F. (2006). Milk growth factors as health products: Some technological aspects. International Dairy Journal16(11), 1415-1420.
  • Renehan, A. G., Zwahlen, M., Minder, C., T O'Dwyer, S., Shalet, S. M., & Egger, M. (2004). Insulin-like growth factor (IGF)-I, IGF binding protein-3, and cancer risk: systematic review and meta-regression analysis. The Lancet363(9418), 1346-1353
  • Sangild, P. T., Mei, J., Fowden, A. L., & Xu, R. J. (2009). The prenatal porcine intestine has low transforming growth factor-beta ligand and receptor density and shows reduced trophic response to enteral diets. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology296(4), R1053-R1062.
  • Shi, R., Yu, H., McLarty, J., & Glass, J. (2004). IGF‐I and breast cancer: a meta‐International journal of cancer, 111(3), 418-423.
  • van Neerven, R. J., Knol, E. F., Heck, J. M., & Savelkoul, H. F. (2012). Which factors in raw cow's milk contribute to protection against allergies?. Journal of Allergy and Clinical Immunology130(4), 853-858.
  • Xiao, K., Jiao, L., Cao, S., Song, Z., Hu, C., & Han, X. (2016). Whey protein concentrate enhances intestinal integrity and influences transforming growth factor-β1 and mitogen-activated protein kinase signalling pathways in piglets after lipopolysaccharide challenge. British Journal of Nutrition115(6), 984-993.
  • Xiao, X., Xiong, A., Chen, X., Mao, X., & Zhou, X. (2002). Epidermal growth factor concentrations in human milk, cow's milk and cow's milk-based infant formulas. Chinese medical journal115(3), 451-454.